شجاعی: در تاریخ ادبیات طنز کاری مشابه این کتاب نمی‌شناسم

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، به نقل از خبرگزاری فارس، نشست معرفی و بررسی کتاب «خاطرات حسنعلی‌خان مستوفی» اثر ابوالفضل زرویی نصرآباد با حضور سیدمهدی شجاعی و سیدعلی موسوی گرمارودی در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

سیدمهدی شجاعی گفت:‌ گاهی خیلی دلم برای خودمان می‌سوزد به‌خاطر اینکه شخصیت‌هایی در کشور ما وجود دارند که اگر در یک کشور دیگر بودند، آن‌ها را بر صدر می‌نشاندند؛ اما متأسفانه فرهنگ و هنر مانند خیلی چیزهای دیگر در کشور ما صاحب ندارد و از این‌رو خلق اثر هنری چندان اهمیتی ندارد.

وی افزود: به نظرم این کتاب یک رمان فاخر است. هرچند نگارنده این موضوع را قبول ندارد؛ اما با تعاریف رسمی این کتاب رمان است. در تاریخ ادبیات طنز ما کار مشابه این اثر نمی‌شناسم و بدون اغراق باید بگویم برجسته‌ترین کاری است که در طنز نوشته شده است. نویسنده با آیتم‌های واقعی کاری نوشته که باورپذیر شده و این واقع‌نمایی اثر از تسلط نویسنده ناشی شده است. این منبعث از پشتوانۀ مطالعاتی نویسنده است که توانسته دست به نظریه‌پردازی بزند.

شجاعی در بخش دیگری از سخنانش گفت: من بر این باورم که کتاب تذکرة‌المقامات تاریخ مصرف ندارد و اثری است که در تاریخ ماندگار خواهد شد.

نویسنده رمان «کمی دیرتر» گفت: در کشور ما بحث نقد و توجه به کارهای ارزشمند مدل خاصی است؛ یعنی عده‌ای نشسته‌اند تا اثری منتشر شود و به آن حمله کنند. یا تئوری سکوت را در مورد آن اجرا کنند. از این‌رو به نظرم رسید که در این جلسه حاضر شوم و این کتاب را به علاقه‌مندان توصیه کنم.

او در بخش پایانی سخنانش گفت: خلق این اثر یک پیام بزرگ است و نباید در آن به جست‌وجوی یک یا دو پیام کوچک باشیم. در کتاب «خاطرات حسنعلی‌خان مستوفی» یک هشدار جدی به ما داده می‌شود که در جهان اتفاقاتی در حال رخ دادن است که توخالی است. خلق این اثر می‌رساند که می‌توان دروغ‌ها را با تبلیغات بزرگ کرد تا مردم باورشان شود.

سیدعلی موسوی گرمارودی در این مراسم با اشاره به زرویی نصرآباد گفت: به هیچ تعارف زرویی نصرآباد از خوش قریحه‌ترین طنزپردازان ایران است و در تعبیری او عبید زاکانی این روزگار است. امروز زرویی چون شاخه‌نورسی در طنز پیش‌رو است.

وی افزود: قریحۀ بخش درونی طنز است که با کوشش به دست نمی‌آید و مثل چشمه باید بجوشد. البته پروردن قریحه به مطالعه و کوشش نیازد دارد. اگر قریحۀ طنز پرورش داده نشود، بی‌شک می‌خشکد.

گرمارودی گفت: زرویی هم قریحۀ قوی دارد و هم به پرورش آن اعتنا می‌کند. کتاب «تذکرة‌المقامات» او یکی از استوارترین نقیضه‌ها در شعر و طنز است. زرویی در این کتاب طنازی را با شاعری جمع کرده که این مسئله در میان قدما هم دیده شده است. زرویی هم شاعر خوبی است و هم طنزپرداز قوی‌ای است.

ابوالفضل زرویی نصرآباد در این برنامه با اشاره به کتاب «خاطرات حسنعلی‌خان مستوفی» گفت: گاهی کتاب‌های خاطرات را می‌خواندم و برایم سؤال بود که چقدر از آن‌ها واقعی و چه میزان حاصل تخیل نویسنده است. گاهی فکر می‌کردم این احتمال وجود دارد که یک خاطره از ذهن پاک شود، به‌خصوص این مسئله در مورد افراد مسن بیشتر امکان دارد. به همین خاطر تصمیم گرفتم که تلنگری به خواننده بزنم. در این کتاب شخصیت حسنعلی‌خان در واقع نام پدر من است که برای شخصیت کتابم انتخاب کرده‌ام. پسوند مستوفی نیز اشاره به احمدآباد مستوفی دارد که پدرم در آنجا زندگی می‌کرد. همچنین عکس‌هایی که در این کتاب قرار گرفته عکس‌های پدرم است.

وی افزود:‌ این داستان‌ها برای نشریۀ مهر نوشته می‌شد که در خاطرم است گاهی از سوی مردم جدی گرفته می‌شد در حالی که من توقع نداشتم یعنی منتظر بودم که مردم بگویند چقدر خنک است. برخی این ماجراها را جدی گرفته‌اند و تا مدت‌ها ایمیل من پر بود از ایمیل‌هایی که می‌خواستند با حسنعلی‌خان مستوفی ارتباط برقرار کنند.

زرویی نصرآباد گفت: من باید سعی می‌کردم تطبیق تاریخی رعایت کنم تا قصه باورپذیر شود. در این کتاب به جز شخصیت حسنعلی‌خان مستوفی، باقی مستند هستند یعنی به جز او نقل قول‌های مربوط به او باقی مسائل حقیقت دارد.

او در ادامه با اشاره به شخصیت کیومرث صابری مشهور به گل‌آقا گفت: مرحوم فومنی صابری تنها چیزی که به جوانان توصیه می‌کرد مطالعه و خواندن بود. یک مرتبه یک کتاب کهنه جیبی برایم آورد و گفت تو قدر این چیزها را می‌دانی و آن کتاب یک بوستان سعدی بود که با مداد بر آن حاشیه نوشته بود و گفت این حاشیه‌ها را طی مدت 3 سال در اتوبوس بر این کتاب نوشته‌ام.

زرویی نصرآباد در ادامه افزود: 90 درصد نویسندگان معاصر چوب بی‌سوادی خود را خوردند. بسیاری از بزرگان ادبیات ما اگر چیزی دارند به خاطر سواد ادبی‌شان است و اگر کسی لطمه خورده چوب بی‌سوادی‌اش بوده است. بیشترین تأثیری که گذشته من بر من داشته فرصت مطالعاتی بوده که به من دست داده است. در این کتاب از اطلاعات خودم خرج کرده‌ام که برخی از آن‌ها را به‌صورت پراکنده خوانده بودم.

وی در بخش دیگری از این نشست گفت: من گمانم بر این است که رمان طنز نیز بهتر از رمان دموکراسی یا دموقراضه نداشته باشیم، در طنز شیعی بهترین کتابی که می‌شناسم رمان «کمی دیرتر» سیدمهدی شجاعی است و این‌ها را از این باب گفتم که بگویم وقتی بزرگانی مانند آقای شجاعی و استاد گرمارودی از کار من تعریف کرده‌اند، چه حالی پیدا کرده‌ام.

زرویی نصرآباد گفت: تفاوت حسنعلی‌خان با کارهای قبلی این است که سعی کردم زیاد درگیر زمان نباشم تا بعدها نیز برای مخاطبان قابل استفاده باشد.

وی در پایان گفت: بعد از دورۀ بیماری خانه‌نشین هستم و علی‌رغم بیماری آقای شجاعی به من لطف کردند. همانطور که گفتم حسنعلی‌خان مستوفی در نشریۀ مهر منتشر می‌شد که این نشریه تعطیل شد و من ادامه‌اش را در همشهری منتشر کردم اما از سوی یکی از آقایان روشنفکر روزنامه تهدید شد که ادامۀ انتشار «خاطرات حسنعلی‌خان مستوفی» نیز به تعطیلی کشیده شد. البته من انتظار داشتم که از سوی آقایان حکومتی تهدید شوم؛ اما شکایتی از آن سو به من نرسید. اما یک‌شبه روشنفکر تهدید کرد که روزنامه را گل می‌گیرد و از این جهت کار ادامه پیدا نکرد.