چوب انحصارگرایان لای چرخ نمایشگاه کتاب

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، اعلام اسامی اعضای شورای برنامه‌ریزی نمایشگاه کتاب تهران خبری بود که باعث شد سی‌ویکمین نمایشگاه کتاب در فاصله چند ماه تا برگزاری خود درگیر حواشی شود. خبری که با واکنش‌ منفی فعالان حوزه نشر و اعتراض آنها به برخی از اتفاقات رخ داده در مسیر انتخاب اعضای این شورا روبه‌رو شد. مهم‌ترین این اعتراض‌ها متعلق به مجمع ناشران انقلاب اسلامی بود که با ارسال نامه‌ای خطاب به سرپرست معاونت فرهنگی ارشاد به ترکیب شورای برنامه‌ریزی نمایشگاه کتاب واکنش نشان داد و حضور برخی افراد در این جمع را نتیجه تسلیم شدن و انفعال معاونت فرهنگی برابر خاصه‌خواهی‌های گروهی محدود دانست.
یک اختلاف، یک انحراف
ماجرا از آنجا آغاز شد که در سی‌امین نمایشگاه کتاب تهران بر اساس مصوبه شورای تشکل‌های نشر، مصوب شد نمایشگاه کتاب توسط 2 نهاد اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران (به عنوان اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین نهاد صنفی حوزه کتاب) و اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران (آشنا) (به عنوان حامی ناشران شهرستانی) برگزار شود. فرآیند همکاری این دو نهاد نیز به این صورت بود که شورای اجرایی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با 7 عضو تشکیل شود که 3 عضو آن از اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران (آشنا) و 3 عضو دیگر از اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران انتخاب شوند و این 6 نفر، نفر هفتم را انتخاب و همچنین معاون اجرایی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را نیز به معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی کنند اما در انتخاب نفر هفتم شورای اجرایی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و معاون اجرایی این دوره از نمایشگاه، میان این دو نهاد (اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران (آشنا)) اختلافاتی پیش آمد و در نهایت بعد از کشمکش‌های بسیار با وساطت معاونت فرهنگی وزارت ارشاد این مشکل حل شد اما در ادامه تغییر این ترکیب در ارتباط با جشنواره سی‌ویکم موجب اعتراض اهالی نشر شد. ترکیبی که به جای 7 نفر، شامل 9 نفر می‌شد که در آن 2 تن از ناشران به نمایندگی از وزارت ارشاد حضور پیدا می‌کنند. موضوعی که بدون هیچ سابقه و مصوبه‌ای از شورای سیاست‌گذاری گذشته و بدون حتی ابلاغ حکم و تشکیل شورای جدید انجام شده بود. مساله دیگر آن بود که نمایندگان معرفی شده از جمله ناشرانی محسوب می‌شوند که حامی جریان روشنفکری سکولار در عرصه ادبیات کشور هستند و انتصاب چنین افرادی مورد اعتراض نهادهای انقلابی قرار گرفت.
تصمیم‌گیری بدون اطلاع شورای سیاست‌گذاری!
در همین راستا، سیدعارف علوی، معاون مجمع ناشران انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با «وطن امروز» در تشریح دلایل مخالفت این مجمع با تصمیم ارشاد برای افزودن 2 نماینده به ترکیب شورای برنامه‌ریزی نمایشگاه کتاب گفت: یکی از اصلی‌ترین گلایه‌هایی که از این تصمیم وجود دارد، عدم مشورت ارشاد با مجموعه‌های مختلف حوزه نشر از جمله مجمع ناشران انقلاب اسلامی و ناشران شهرستانی برای گرفتن این تصمیم است. تصمیمی که نتیجه آن دخالت ندادن تشکل‌های غیرتهرانی، تشکل‌های مربوط به حوزه نشر آثار دفاع‌مقدس، ناشران کودک، ناشران زن و حتی برخی مجموعه‌های فعال در حوزه فروش کتاب مثل «خوشه» است. علاوه بر این، نقش ناشران انقلابی نیز کاملا نادیده گرفته شده و نکته جالب این است که همه این تصمیمات بدون اطلاع شورای سیاستگذاری اتخاذ شده و ظاهرا قرار است شورای برنامه‌ریزی کل نمایشگاه را برگزار کند، بدون آنکه از نظر شورای سیاستگذاری استفاده کند و این یک ایراد خیلی بزرگ بر این تصمیم است.
قاعده‌هایی که وجود ندارد
علوی در ادامه با اشاره به اصلی‌ترین ایراد وارد بر این تصمیم اظهار کرد: یکی از بزرگ‌ترین ایرادات وارد بر این تصمیم آن است که این دوستان دارند یک کار مالی را به افرادی می‌سپارند که خود آنها در این کار شریک هستند. یعنی باید منفعت نمایشگاه از بحث‌های مربوط به تصمیم‌گیری و اجرای نمایشگاه تفکیک شود. درواقع باید کسانی مدیریت و اجرای نمایشگاه را به عهده بگیرند که در سود آن دخالتی ندارند و این موضوع صرفا محدود به همین شورا نمی‌شود بلکه در کمیته‌های زیرنظر این شورا نیز باید به این نکته توجه شود. چون در این میان بسیاری از مناسبات مالی می‌شود و این نکته‌ای است که باید فکری برای آن شود. برای مثال فردی خود مسؤول توزیع غرفه‌های نمایشگاه می‌شود و خودش نیز در نمایشگاه غرفه دارد اما اینگونه نمی‌شود که من هم توزیع‌کننده غرفه باشم و هم خودم از این غرفه‌ها استفاده کنم و در این شرایط باید قواعد و ضوابط دقیقی در این زمینه وجود داشته باشد.
واگذاری رانتی نمی‌خواهیم!
این فعال حوزه کتاب در ادامه با اشاره به وعده‌های مسؤولان وزارت ارشاد در ارتباط با برون‌سپاری مسؤولیت‌های نمایشگاه کتاب بیان کرد: البته تلاش وزارت ارشاد بر این است که بتواند مجموعه عوامل نشر را پای کار بیاورد و کارهای نمایشگاه را برون‌سپاری کند اما در 4 سال گذشته با وجود تاکید فراوان مسؤولان ارشاد بر برون‌سپاری کارهای نمایشگاه هنوز هیچ اتفاقی در این زمینه نیفتاده است و هنوز هم قلب و مرکز تصمیم‌گیری نمایشگاه در اختیار خود وزارت ارشاد بوده و هست و خواهد بود و هیچ تصمیمی در ارتباط با واگذاری آن گرفته نشده است و حتی اگر این تصمیم هم گرفته شود، با این شیوه واگذاری به نظرم بهتر است اصلا انجام نشود! چرا که در شرایطی که اگر قرار باشد رانت‌محوری و انحصارطلبی حاکم شود، ورود به بحث برون‌سپاری مسؤولیت‌های برگزاری نمایشگاه کتاب، ممکن است باعث شود همین نمایشگاهی را که فعلا داریم نیز از دست بدهیم! این شیوه که الان آغاز شده و در حال حاضر پیش آمده، به شکلی است که در صورت ادامه آن، پیشنهاد ما به ارشاد، عدم واگذاری مسؤولیت‌های نمایشگاه به مجموعه‌های بیرون از وزارت ارشاد است چرا که این شیوه نمایشگاه کتاب را به قهقرا می‌برد. من در جلسه‌ای که چند روز پیش با سرپرست معاونت فرهنگی وزارت ارشاد داشتیم این مساله را مطرح کردم و گفتم این نمایشگاه برای جمهوری اسلامی است و قرار نیست شما در آن تقسیم غنائم کنید! جمهوری اسلامی باید با حداکثر حضور و استفاده از نظر تشکل‌ها و ناشران برای این نمایشگاه تصمیم بگیرد، ولی اگر قرار باشد اینگونه نمایشگاه را واگذار کنیم و نظارتی هم نداشته باشیم و این کار را دست اهل آن نیز نسپاریم و افراد صرفا به دلیل رانت به دنبال این کار بیایند، عملا ما تجربه 30 سال برگزاری نمایشگاه کتاب را نابود کرده‌ایم.
2 سؤال مهم از مسؤولان ارشاد
علوی در پایان صحبت‌هایش در پاسخ به این شائبه که دلیل مخالفت مجمع ناشران انقلاب اسلامی با تصمیمات اخیر ارشاد در ارتباط با ترکیب شورای برنامه‌ریزی نمایشگاه کتاب، منفعت‌طلبی این نهاد است، اظهار کرد: مساله ما مساله نشر است و ما نگران وضعیت نشر و نمایشگاه کتاب هستیم و هیچ منفعتی از این پیگیری‌ها نخواهیم برد. همه حرف ما این است که نمایشگاه کتاب تهران که بزرگ‌ترین رویداد عرصه کتاب در جمهوری اسلامی است باید توسط انقلابی‌ترین نیروها اداره شود و در حال حاضر این اتفاق نیفتاده است. ما معتقدیم دلیل عدم حضور مقام معظم رهبری در 2 دوره اخیر نمایشگاه کتاب نیز به همین دلیل است و نمایشگاه مطلوب ایشان نبوده و این روندی که در حال حاضر توسط مسؤولان وزارت ارشاد در پیش گرفته شده، ادامه روند چند سال پیش است. جالب اینکه خود مسؤولان وزارت ارشاد در جلسه‌ای که با آنها داشتیم نسبت به انتخاب برخی از این افراد اعتراض داشتند و می‌گفتند برخی از این افراد مناسب نیستند و ما نمی‌خواستیم در این ترکیب حضور داشته باشند ولی متاسفانه هستند اما ارشاد باید مشخص کند اولا افرادی که به عنوان نماینده ارشاد معرفی شده‌اند، چه سوابقی دارند و دوم اینکه چرا وقتی خود مسؤولان ارشاد با این افراد مخالف هستند، اجازه می‌دهند آنها به نمایندگی از این وزارتخانه معرفی شوند؟