تسخیر سفارت آمریكا؛ سرآغاز بیداری اسلامی

 محمد جعفربگلو

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، پایگاه مركز اسناد انقلاب اسلامی؛ خبر تسخیر سفارت آمریكا در تهران به دست گروهی از دانشجویان مسلمان كه خود را پیرو خط امام خمینی(ره) می‌خواندند، به اندازه كافی خیره كننده بود كه در عرض چند ساعت، از  تیتر اول رسانه‌های جهان نیز عبور كرده و به سرمشقی برای مبارزان راه آزادی تبدیل شود. این حركت،  نه تنها رد پای امپریالیسم را در خاك ایران محو كرد، بلكه باعث "بیداری اسلامی" شده و جرقه‌ای برای آغاز فعالیت‌‌های آزادی‌خواهانه و ضدامپریالیستی در میان ملل مسلمان شد. همین امر نشان دهنده آن بود كه ابعاد تسخیر لانه جاسوسی بسیار گسترده‌تر از آن است كه تنها مرزهای ایران را در بر بگیرد.

*** اعتراف آمریكا به الگوگیری ملل مسلمان از ایران ***

این واقعیت كه حركت دانشجویان پیرو خط امام در تهران، همچون جرقه‌ای بر انبار باروت آزادی‌خواهانه ملل ستمدیده بود، در سخنان "جودی پاول" كاملا هویداست؛ آنجا كه وی در اتاق بحران آمریكایی‌ها، تاكید می‌كند كه مسئله‌ای كه آمریكا با آن مواجه است نه آزادی گروگان‌ها بلكه الگوگیری سایر كشورها از ایران است. پاول خطاب به "جیمی كارتر" و "همیلتون جردن" می‌گوید: «حتی اگر همین امروز گروگان‌ها به خانه بیایند باز هم از مشكلات ما كاسته نخواهد شد.» [1]

خاطرات "جیمی كارتر" نیز بیانگر نگرانی وی از تاثیرپذیری مسلمانان از تسخیر سفارت آمریكا در ایران است؛ كارتر آشكارا اعتراف می‌كند كه حركت دانشجویان پیرو خط امام باعث خیزش مسلمانان شد؛ جایی كه او در خاطرات روز 27 آبان 58 می‌نویسد: «سراسر منطقه خلیج فارس تحت تاثیر انقلاب ایران قرار گرفته بودند... گروهی از مردم پاكستان سفارت ما را در آنجا به آتش كشیدند كه یك گروهبان آمریكایی در این حمله جانش را از دست داد.»[2]

*** تسخیر لانه جاسوسی آمریكا، سرآغاز بیداری اسلامی ***

به دنبال تسخیر سفارت آمریكا در تهران، سیل پیام‌ها و بیانیه‌های ارسالی از مراكز و سازمان‌های اسلامی خطاب به رهبر و ملت ایران، نشان می‌داد كه حركت دانشجویان پیرو خط امام تا چه اندازه در بیداری جامعه مسلمان موثر بوده است.

از این میان، می‌توان به پیغام‌های 16 سازمان آزادی‌بخش معتبر جهان اسلام اشاره كرد كه ضمن تائید حركت دانشجویان پیرو خط امام، پشتیبانی خود را از انقلاب اسلامی اعلام كرده بودند. برخی از این سازمان‌ها عبارت بودند از: اتحادیه عمومی قضات فلسطین، سازمان "امل" لبنان، اتحادیه دانشجویان فلسطینی، انجمن جوانان دموكراتیك لبنان، اتحادیه ملی دانشجویان لیبی، حزب ترقی‌خواه مصر، جبهه آزادی بخش ملی الجزایر، اتحادیه ملی دانشجویان سوریه و انجمن جوانان دموكراتیك یمن.[4]

یكی از سریع‌ترین بیانیه‌ها در روز 14 آبان‌ماه از سوی انجمن دانشجویان مسلمان پاكستان صادر شد؛ آنان با اعلام همبستگی با انقلاب اسلامی ایران، به آمریكا هشدار دادند «تا دست از اعمال پلید و عوام فریب خود بردارد.» به دنبال آن، دانشجویان مسلمان كشورهای اسلامی و عرب مقیم شوروی، در پیامی به ملت ایران اعلام كردند كه «تمامی ملت مسلمان كه با امپریالیسم، صهیونیسم و ارتجاع مبارزه می‌كنند، برای رسیدن به اهداف مقدس انقلاب اسلامی ایران، با دل و جان با شما همراه و همگام هستند.»

این پایان كار نبود؛ بلكه پیامدهای حركت دانشجویان پیرو خط امام، حتی مرزهای آفریقای جنوبی را نیز در نوردید و به مبارزات كنگره ملی آفریقای جنوبی بر ضد نظام "آپارتاید" و تبعیض نژادی روح تازه‌ای بخشید؛ چنانچه سران این كنگره، در پیام پشتیبانی خود از ایران اعلام كردند: «ما از مردم پیشرو، دموكراتیك و ضدامپریالیست سراسر جهان می‌خواهیم، هوشیاری به خرج داده و برای خنثی كردن برنامه‌های امپریالیسم بین‌المللی، تحت نظارت امپریالیسم آمریكا، كه در صدد توطئه‌چینی برای وارونه جلوه دادن دستاوردهای انقلاب ایران است، با همبستگی اقدام كنند.»[5]

*** الگوگیری ملل ستمدیده از اقدام دانشجویان پیرو خط امام ***

با دامنه‌دارتر شدن امواج تسخیر سفارت آمریكا در تهران، برخی از كشورها نیز اقدام دانشجویان پیرو خط امام را سرمشق قرار داده و به صف مبارزه با امپریالیسم پیوستند؛ گروهی از آنان در مقابل سفارت‌های آمریكا دست به برپایی تظاهرات زدند و گروهی دیگر پا را فراتر گذاشته و همچون دانشجویان ایرانی، سفارت این كشور را تسخیر كردند.

تنها یك روز پس از اتفاقات 13 آبان تهران، مسلمانان نیویورك خشمگینانه به سوی بیمارستان "كرنل"، جایی كه محمدرضا پهلوی در آن بستری بود رفته و با مشت‌های گره كرده خود از سردمداران كاخ سفید خواستند تا "خبیث‌ترین مرد تاریخ" را برای مجازات به ایران اعزام كنند. این گروه از مسلمانان سپس با فریاد "لا اله الا الله" و "الله اكبر" ساعت‌ها در مقابل بیمارستان مذكور دست به تظاهرات زدند و در اقدامی دیگر، هفت مسلمان كه در میان آنها یك مسلمان سیاهپوست آمریكایی هم دیده می‌شد، با در دست داشتن پلاكاردهایی كه روی آن عبارات "لا اله الا الله" و "شاه مخلوع باید مجازات شود" نوشته شده بود، با زنجیر خود را به مجسمه آزادی بستند كه با خشونت پلیس آمریكا مواجه شدند.[6]

در همین روز، 60 نفر از اعضای اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا، در اعتراض به دولت آمریكا و در راستای پشتیبانی از اقدام دانشجویان پیرو خط امام، در مقابل سفارت امریكا در شهر "بن" دست به تظاهرات زدند كه بلافاصله با واكنش پلیس آلمان مواجه شدند. براساس آماری كه خبرگزاری‌ها اعلام كردند، در این جریان 4 نفر از دانشجویان مسلمان زخمی و 8 نفر دیگر دستگیر شدند.

با رسیدن خبر تسخیر لانه جاسوسی آمریكا به مكه نیز شور و شوقی در میان زائرین خانه خدا ایجاد شد و چنانچه "آیت‌الله محلاتی" می‌گوید در ساعت 12 ظهر در مسجدالحرام جمع زیادی از زائرین مسلمان سایر كشورهای اسلامی اجتماع كردند و ضمن ایراد سخنرانی، با سردادن شعارهایی از جمله "نصر من الله و فتح قریب" و "الله واحد، خمینی قائد" راهپیمایی كردند.

در ادامه موج بیداری اسلامی، دانشجویان دانشگاه آمریكایی بیروت، با الهام از حركت دانشجویان پیرو خط امام، با تعطیل كردن كلاس‌های خود، برای تسخیر سفارت آمریكا در لبنان راهی این مكان شدند. آنچنان كه خبرگزاری "یونایتدپرس" گزارش داد، این دانشجویان موفق شدند كه به مدت چند ساعت سفارت آمریكا در لبنان را به تسخیر خود درآورند اما با مقاومت ماموران محافظ سفارت روبرو شده و مجبور شدند این مكان را ترك كنند؛ پس از این جریان، به نقل از "آسوشیتدپرس"، تدابیر امنیتی در اطراف سفارت آمریكا و انگلیس در بیروت به شدت برقرار شد.[7]

در اواخر آبان‌ماه سال 58 نیز تعدادی از مسلمانان غیرایرانی اسپانیا، با حضور درمحل سفارت ایران، ضمن راهپیمایی و سردادن شعار، حمایت خود را از تسخیر لانه جاسوسی آمریكا در ایران اعلام كردند.

در ادامه این حركت‌های ضد امپریالیستی، در روز اول آذر 58، مردم پاكستان كه از ظلم آمریكا به ستوه آمده بودند با سرمشق از حركت دانشجویان پیرو خط امام، سفارت آمریكا در پاكستان را اشغال كرده و به آتش كشیدند.  براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، ساعت‌ها صدای انفجارهای شدید از داخل سفارت به گوش می‌رسید و در تمام شب شعله‌های آتش و دود غلیظی كه نشانگر آتش خشم مردم پاكستان از آمریكا بود از ساختمان سفارت به هوا بلند می‌شد. این آتش‌سوزی موجب شد تا سفارت آمریكا در اسلام آباد، تلی از خاكستر شود و كلیه كارمندان سفارت آمریكا به سفارت انگلیس پناه ببرند. اندكی بعد مركز فرهنگی آمریكا در "راولپندی" نیز آتش گرفت و یك مدرسه آمریكایی و دو كنسولگری آمریكا در بیروت نیز با اقدام قهرآمیز پاكستانی‌ها مواجه شد. در كویت هم تظاهركنندگان پرچم آمریكا و صورتك كارتر را در برابر سفارت آمریكا به آتش كشیدند و از اقدام دانشجویان مسلمان پیرو خط امام حمایت كردند.[8]

پس از این جریان، امام خمینی(ره) در دیدار افسران نیروهای سه‌گانه ارتش پاكستان، اقدام مردم پاكستان را موجب خرسندی دانستند و فرمودند: « امروز مواجه شدیم با دولت آمریكا و ما امیدواریم كه ملت‌های برادر ما، ملت‌های اسلامی، كه همانطور كه ما گرفتار بودیم بر ظلم و تعدی اجانب، آنها هم گرفتار بودند، امروز كه ملت ما قیام كرده است آنها هم قیام كنند. و موجب خرسندی است كه پاكستان قیام كرده است. و الآن كه من روزنامه را تیترش را دیدم، دیدم كه نوشته است كه تمام پاكستان بر ضد آمریكا قیام كرده است. و دانشگاه‌ها ـ ظاهراً نوشته بود كه ـ سه روز تعطیل شده است. و این یك مژده‏ای بر ملت مظلوم ما هست كه تنها نیست.» [9]

ده روز بعد از این جریان، مردم لیبی هم به طرفداری از اقدام دانشجویان پیرو خط امام، سفارت آمریكا در "طرابلس" را به آتش كشیدند. طبق اعلام خبرگزاری‌ آسوشیتدپرس، 2000 تظاهركننده لیبیایی با حمله به سفارت آمریكا در طرابلس، درب ورودی آنجا را شكسته، به درون ساختمان رفته و سپس آنجا را آتش زدند. همچنین این تظاهركنندگان كه علیه آمریكا و محمدرضا پهلوی شعار می‌دادند، از دانشجویان ایرانی اشغال كننده سفارت آمریكا به شدت حمایت كردند.[10]

علاوه بر نمونه‌هایی كه ذكر شد، امواج مبارزات مردم ایران با امپریالیسم آمریكا به تایلند نیز رسید و مسلمانان این كشور ضمن تظاهراتی كه در روزهای محرم در بانكوك برپا كردند، در مقابل سفارت آمریكا در این شهر تجمع كرده، به سردادن شعارهایی علیه آمریكا پرداختند و در ساعت 5 و 30 دقیقه بعداز ظهر روز تاسوعا، سفارت آمریكا در بانكوك را اشغال كرده و سپس آن را به آتش كشیدند.[11]

الگوی تسخیر سفارت آمریكا در ایران، تنها محدود به مرزهای كشورهای اسلامی نبود بلكه كشورهای غیرمسلمان نیز با الگو قرار دادن این اقدام، مبارزه خود با آمریكا را كلید زدند. در "ال‌سالوادور"، احساسات ضدآمریكایی به سرعت رشد كرد و به خیابان‌ها كشیده شد؛ بنابر اعلام خبرگزاری‌ها در چنین شرایطی، «تفنگداران دریایی آمریكا ناچار شدند به شدت از سفارت این كشور در "سان‌سالوادور" پایتخت ال‌سالوادور مراقبت كنند.»[12]

حركت‌های ضدامپریالیستی ملل مسلمان كه به دنبال تسخیر سفارت آمریكا در تهران آغاز شد نشان داد كه انقلاب اسلامی و پس از آن تسخیر سفارت آمریكا توسط دانشجویان پیرو خط امام باعث بیداری ملل مسلمان شده است؛ همانطور كه در گرماگرم روزهای تسخیر لانه جاسوسی، سفیر الجزایر در تهران در این رابطه اظهار كرده بود: «پس از انقلاب ایران، ملت‌های چند كشور بیدار شدند و حكومت‌های مستبد را واژگون كردند. از جمله در اوگاندا "عیدی امین"، در آفریقای مركزی "بوكاساو" و در نیكاراگوئه "سوموزا"...»[13]

از این جهت، می‌توان به قطعیت گفت كه تسخیر سفارت آمریكا در تهران، بیش از پیش باعث افول امپریالیسم آمریكا شد و به جهانیان نشان داد كه چگونه می‌توان در برابر یك قدرت جهانی ظالم ایستاد؛ بی‌جهت نیست كه روزنامه "الثوره" چاپ دمشق، تسخیر سفارت آمریكا را سرآغازی برای بیداری كشورهای ستمدیده دانست و عنوان كرد كه این حركت «دلیل بزرگی است بر اینكه ملت ها قادرند حقوق خود را از سرسخت‌ترین و نیرومندترین دولت امپریالیستی بازگیرند.»

پی نوشت ها:

1- بحران (سال آخر ریاست جمهوری كارتر) تهران: مركز اسناد انقلاب اسلامی، ص 73.

2- ایران در خاطرات جیمی كارتر، تهران: مركز اسناد انقلاب اسلامی، ص 67.

3- روزنامه جمهوری اسلامی، 15 آبان 1358، ص 7.

4- روزنامه اطلاعات، 4 آذر 1358، ص 12.

5- انقلاب دوم (تسخیر لانه جاسوسی آمریكا، آثار و پیامدها)، تهران: مركز اسناد انقلاب اسلامی، ص 313 و 314.

6- روزنامه جمهوری اسلامی، 15 آبان 1358، ص 7.

7- روزنامه جمهوری اسلامی، 23 آبان 1358، ص 9.

8- انقلاب دوم (تسخیر لانه جاسوسی آمریكا، آثار و پیامدها)، تهران: مركز اسناد انقلاب اسلامی، ص 314.

9- صحیفه امام خمینی(ره)، جلد 11.

10- روزنامه اطلاعات، 12 آذز 1358، ص 1 و 12.

11- روزنامه جمهوری اسلامی، 20 آذر 1358، ص 3.

12- روزنامه جمهوری اسلامی، 22 آبان 1358، ص 7.

13- انقلاب دوم (تسخیر لانه جاسوسی آمریكا، آثار و پیامدها)، تهران: مركز اسناد انقلاب اسلامی، ص 311.