روایتی از زندگی و زمانۀ آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، به نقل از روزنامۀ صبح نو، جعفر شیرعلی‌نیا بعد از اتمام سه‌گانه خود درباره امام خمینی، رهبر معظم انقلاب و مرحوم علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی این‌بار سراغ چهره‌ها و شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار انقلاب اسلامی رفته است. در نخستین مورد کار روی شخصیت‌ها سراغ آیت‌الله محمدحسین بهشتی شخصیت‌های مهم و تاثیرگذار ابتدای انقلاب اسلامی رفته و زندگی و زمانه وی را در اثری قطور از سال 1307 تا 1360شمسی روایت کرده است.
این نویسنده و پژوهشگر جنگ و تاریخ معاصر درباره شیوه کار و انجام تحقیقات برای این اثر این‌چنین توضیح می‌دهد: برای این کتاب چند مرحله تحقیق انجام شده است. در مرحله نخست بر اساس منابع آشکار و منتشرشده و همچنین آثار دکتر بهشتی تحقیق کاملی انجام شد. مرحله دوم بر اساس مصاحبه‌هایی بود که توسط دو مرکز انجام شده بود؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی که با همراهی مدیران مرکز به‌ویژه آقای روزی‌طلب و آقای میردار مصاحبه‌ها در اختیار بنده قرار گرفت و مصاحبه‌های انجام‌شده در بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید دکتر بهشتی مرحله سوم بررسی اسناد فراوانی است که در این سال‌ها در بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید دکتر بهشتی جمع‌آوری شده است که با همراهی دکتر علیرضا بهشتی سخاوتمندانه در اختیار ما قرار گرفت.
در این مرحله بسیاری از اطلاعات منتشرشده پیشین با اسناد متقن محک زده شد و چه بسیار که برخی وقایع تاریخی با آن‌چه در برخی منابع پیشین دیده‌اید تفاوت‌هایی داشته باشد که در این مرحله آن‌ها را بررسی کرده و برخی اطلاعات نادرست پیشین را اصلاح کردیم. همچنین مذاکرات منتشرنشده شورای انقلاب که در این کتاب استفاده شده بر غنای کار افزوده است.نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که در وقایع تاریخی، پشت‌پرده‌های فراوانی وجود دارد که افراد پس از دوره‌های ملتهب تاریخی به‌تدریج روایت خود را بازگو می‌کنند و نظرات خود را در طول زمان می‌گویند و البته گاهی نیز به نکته‌های جدیدی می‌رسند اما آن را در قالب نکته‌های تاریخی بیان می‌کنند.

به‌عنوان مثال بنی‌صدر تاکنون در سال‌های مختلف چندین‌بار به‌صورت مفصل درباره وقایع ملتهب سال‌های 57 تا 60 سخن گفته یا مهندس بازرگان نیز همین‌طور اما در این میان دکتر بهشتی تنها هفت روز پس از برکناری بنی‌صدر از ریاست‌جمهوری، ترور شد و فرصتی نداشت تا به‌تدریج برخی پشت‌پرده‌ها را که تنها خود او در جریانش بود توضیح دهد. کاش بهشتی نیز فرصت روایت برخی از ناگفته‌ها به‌ویژه از سال آخر عمر خویش را داشت تا تحقیقِ ما بسیار کامل‌تر می‌شد اما پدیده شوم ترور، این بخش از تحقیق را برای همیشه ناتمام گذاشت. در این کتاب، اسناد بسیاری را می‌بینید که از این جهت نسبت به کتاب‌های پیشین قدمی کاملاً متفاوت برداشته شده است.حالا بعد از این مقدمات لازم است درباره ساختار کتاب توضیحاتی داده شود.
این کتاب در 6فصل روایت شده است. فصل نخست با عنوان «در جست‌وجوی دین و فلسفه» زندگی و زمانه او از تولدش در سال‌1307 تا سال‌1343 را روایت می‌کند. از کودکی، مدرسه و حوزه اصفهان تا حضور در حوزه علمیه قم و حضور در دانشگاه تهران و گرفتن لیسانس. در کنار این امور زبان انگلیسی را هم یاد گرفت و سال‌1330 سواد حوزوی خوبی داشت. لیسانس فلسفه بود و در آموزش‌وپرورش به‌عنوان معلم انگلیسی و عربی مشغول شد. سال‌34 مدرسه دین و دانش را با برخی از دوستانش تأسیس کردند. در همین مدرسه بود که برای روحانیونِ داوطلب، درس‌های زبان، فیزیک و سایر علوم روز را برگزار کردند و به تدریج پایه‌گذار مدرسه‌ای نو با محتوای آموزشی متفاوت از مرسومِ حوزه علمیه شدند. در تحقیق نیز متمرکز بود و از اواخر دهه‌20 و آغاز دهه‌30 با مسائل سیاسی نهضت نفت پیوند نزدیکی خورد و در نهضت امام خمینی در اوایل دهه‌40 نقش ایفا کرد. اما مدتی پس از تبعید امام‌خمینی، او نیز ایران را ترک کرد و به بندر هامبورگ در آلمان غربی رفت.
این فصل تمام جزئیات این وقایع را مرور می‌کند.فصل دوم «مرکزی اسلامی برای اروپا» نام دارد که فعالیت‌های او را در دوره پنج‌ساله حضورش در اروپا روایت می‌کند؛ دورانی که به عنوان امام جماعت مسجد ایرانیان به هامبورگ رفت و با رونق دادن به فعالیت‌های مسجد و تأسیس مرکز اسلامی هامبورگ و ارتباط با دانشجویان ایرانی و اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان توانایی‌های جدیدی از خود نشان داد.فصل سوم با نام «پیروزی پس از ناامیدی» زندگی و زمانه بهشتی پس از بازگشت به ایران در سال‌49 تا پیروزی انقلاب در سال‌57 را روایت می‌کند. در فعالیت‌های او در این سال‌ها همچنان دغدغه تعلیم، تربیت و تحقیق، بسیار پررنگ است.
جلسات درس، امور مدرسه حقانی، مشغولیت در حوزه تألیف کتاب‌های درسیِ مدارس و بنیان‌گذاری تحقیقات وسیع اسلامی از فعالیت‌های مهم او در این سال‌ها بود؛ فعالیت‌هایی که نظم شدیدی بر آن حاکم بود و گاه اصرار برای رعایت این نظم دلخوری‌هایی برای دوستان نزدیک او همانند مطهری، باهنر و دیگران پیش می‌آورد. علاوه‌بر نزدیکی و دوستی با آقای مطهری، در زمینه مسائل مختلف اختلاف‌نظرهایی با او داشت، به‌ویژه درباره دکتر شریعتی که این اختلاف دیدگاه را با برخی اساتید مدرسه حقانی از جمله مصباح یزدی نیز داشت.
نقش او در سازماندهی روحانیت برای مبارزه، تعامل او با سازمان‌هایی مانند مجاهدین خلق، سفر دوباره او به اروپا و دیدار و گفت‌وگو با امام در پاریس و تشکیل جلسات شورای انقلاب و مذاکره با سران ارتش برخی از نکات این فصل است. فصل‌های چهارم، پنجم و ششم، حدود سه سال از زندگی او پس از پیروزی انقلاب را مرور می‌کنند؛ سال‌هایی با حوادث و تحولات بسیار زیاد.  فصل چهار «یک سال پرچالش» نام دارد و از بهمن‌57 تا بهمن‌58 را مرور می‌کند؛ از دولت موقت و چالش‌های آن گرفته تا شورای انقلاب، از تأسیس حزب جمهوری و فعالیت حزبی تا مجلس خبرگان قانون اساسی و از تدوین قانون اساسی تا حاشیه‌های تصرف سفارت آمریکا.
فصل پنجم از نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری تا یک سال پس از آن را روایت می‌کند و «حاکمان ناهماهنگ» نام دارد. چند هفته پس از انتخاب بنی‌صدر به ریاست‌جمهوری، بهشتی نیز از سوی امام به ریاست دیوان عالی کشور منصوب می‌شود. در این فصل علاوه‌بر روایتِ مسائل مهم قوه قضاییه، چالش‌های حزب جمهوری، مجلس و نخست‌وزیر با رییس‌جمهوری روایت می‌شود. این فصل با حادثه 14‌اسفند59 در دانشگاه تهران به پایان می‌رسد. فصل آخر که نامش «آخرین فصل زندگی» است از آغاز بهار 60 تا هفتم تیر و انفجار حزب جمهوری را روایت کرده است. بهاری که مهم‌ترین تحولات تاریخ جمهوری اسلامی در آن روی داد. همچنین دو پرونده مهم درباره بهشتی و تهمت‌ها، و رابطه او و سازمان مجاهدین خلق، از مطالب این فصل است.شیرعلی‌نیا نویسنده این کتاب درباره ایده اولیه کار می‌گوید: ایده اولیه این کار توسط دکتر محمدرضا زائری مدیرِ وقتِ مجتمع شهدای انقلاب اسلامی (یادمان شهدای هفتم تیر) مطرح شد. در ابتدا بنا بود کتابِ کم‌حجمی باشد اما در مراحل کار به این نتیجه رسیدیم که کار کاملی انجام دهیم. تجربه شیرین همکاری با حجت‌الاسلام زائری را پیش‌تر هم داشتم که در این پروژه دوباره تجربه کردم. پس از او نیز آقای سعید گلشناس، مدیر جدید مجموعه سرچشمه با پیگیری جدی، مسوولانه و قابل تقدیر، مقدمات انتشار کتاب را فراهم کرد.
در این مرحله، معاون فرهنگی قوه قضاییه، حجت‌الاسلام‌ هادی‌صادقی و سیدمحمدرضا خوشرو با نگاه باز و قابل‌ تقدیر به کمکِ انتشار و ترویج این کتاب آمدند. از سوی دیگر آنچه در حوزه تاریخ‌نگاری تصویری پیش از این کار انجام داده بودم با همراهی یک تیم حرفه‌ای از نشر سایان بود. پس از آماده شدن متن از حامد کفاش، مدیر انتشارات سایان خواستم در مراحل به ثمررسیدنِ نهایی پروژه مرا تنها نگذارد. برای نهایی کردن کتاب از همراهی سلمان رییس عبداللهی بهره بردم و خوشبختانه در این میانه تفاهم شد که کتاب به‌صورت مشترک میان موسسه شهدای انقلاب اسلامی و نشر سایان منتشر شود. با نگاه فرهنگی و دقیق دکتر زائری و آقای گلشناس، در کنار مدیریت حامد کفاش و با مدیریت هنریِ سلمان رییس عبداللهی صفحاتی متفاوت خلق شد. کتاب روایتی از زندگی و زمانه آیت‌الله محمدبهشتی را انتشارات سایان با قیمت صدهزارتومان منتشر و روانه بازار نشر کرده است.