قزوه: ترجمه نشدن ادبیات انقلاب اسلامی اجحاف به ادبیات است

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، به نقل از خبرگزاری ایبنا، نشست سه دهه ترجمه ادبیات انقلاب اسلامی به زبان روسی پیش از ظهر امروز 22 آبان 1395 با حضور علیرضا قزوه، مدیر دفتر شعر حوزه هنری، علیرضا ولی‌پور، رئیس دانشکده‌ زبان‌های خارجی دانشگاه تهران، سید محمدحسین طباطبایی، رایزن فرهنگی سابق ایران در روسیه، دکتر آنا برزینا، مترجم و استاد دانشگاه مسکو در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد.

علیرضا قزوه در این نشست با اشاره به اینکه در عرصه‌های شعر و داستان امروزه رخدادهای خوبی را شاهد هستیم، گفت: ادبیات و شعر ما در میان هفت هنر پیشتاز است و اگر بخواهیم در امر هنر خود را اثبات کنیم بیشتر بار آن بر دوش شعر و ادبیات است و اکنون شاهد اتفاق‌های تازه‌ای در ادبیات انقلاب اسلامی هستیم.

نباید شاهد ترجمه‌های ناموفق باشیم

مدیر دفتر شعر حوزه هنری ادامه داد: هر روز در پی کسب رضایت ناشری برای چاپ آثار ترجمه شده حوزه ادبیات انقلاب اسلامی به زبان‌های دیگریم. این اتفاق خوبی است و نتیجه تلاش ادیبان حوزه انقلاب اسلامی است. اگر ادبیات انقلاب اسلامی ترجمه نشود اجحاف در حق ادبیات است.

این شاعر یادآور شد: برخی زبان‌های دنیا خودشان قله‌های ادبی هستند کشور روسیه و زبان روسی از آن جمله‌اند و در زمینه داستان و رمان آثار آنها الگوی بسیاری از نویسندگان است.

وی با بیان اینکه در ترجمه آثار انتخاب و نوع ترجمه بسیار مهم است، افزود: جدای از این، باید آثاری هم وزن ادبیات همان کشور انتخاب شود و البته رسالت مترجم نیز اهمیت دارد. اکنون کار ترجمه، به ویژه در حوزه ترجمه اشعار نو و سپید، کاری بسیار تخصصی است.

مدیر دفتر شعر حوزه هنری با اشاره به ترجمه برخی از آثار ادبیات کهن ایرانی به زبان روسی در قبل از انقلاب اسلامی در کشور روسیه گفت: برخی از آثار از نمونه آثار ناموفق هستند ما تجربه‌های موفق و ناموفق بسیاری داشته‌ایم. عرصه ادبیات انقلاب اسلامی بسیار حساس است. به‌ویژه در کشورهایی که سابقه ادبیات قوی‌ای دارد. نباید نگران باشیم از اینکه آثار اندکی به زبان‌های دیگر ترجمه می‌شوند. مطمئناً آثار ترجمه‌شده موفق اندک خیلی بهتر از آثار ترجمه پرشمار و ناموفق است.

قزوه تاکید کرد: پس از 4 دهه ترجمه ادبیات ایران به زبان روسی نباید دیگر شاهد تجربه‌های ناموفق در این زمینه باشیم. معتقدم که بر آثاری که به زبان روسی ترجمه می‌شوند باید مقدمه‌ای هم برای معرفی خوب آن اثر به زبان کشور مقصد نوشته شود تا مخاطبان به صورت اجمالی با محتوای اثر و نویسنده آن آشنایی یابند.

لزوم ارتقای سطح ترجمه ادبیات فارسی به روسی

دکتر ولی‌پور نیز در این نشست با تاکید بر اینکه ترجمه کردن نمی‌تواند کار هر فردی باشد، گفت: در ترجمه آثار به هر زبانی تخصص، تجربه و ذوق اهمیت دارد جایگاه ترجمه باید در ادبیات روسی نیز مورد توجه قرار گیرد. برخی مترجمان آثار ایرانی به زبان روسی هرچند نویسندگان خوبی هستند اما مترجمان خوبی محسوب نمی‌شوند جا دارد سطح ترجمه به زبان روسی ارتقاء یابد.

رئیس دانشکده‌ زبان‌های خارجی دانشگاه تهران برگزاری جلسه‌هایی را برای بررسی نحوه ترجمه کاری مفید دانست و یادآور شد: چنین جلساتی سبب شناسایی ظرفیت‌ها و جایگاه مترجم و تیم ترجمه می‌شود. قبل از ترجمه یک اثر باید مشخص شود که آن کتاب نیازمند ترجمه از سوی یک نفر است یا آنکه باید یک تیم ترجمه بر آن متمرکز شوند.

وی با بیان اینکه برخی ترجمه‌های فعلی از دیوان حافظ و شاهنامه به زبان روسی روح مطلب و محتوای آن را به درستی به مخاطب روسی منتقل نکرده است، افزود: وقتی از شاهنامه و حافظ سخن می‌گوییم توقع داریم هر دوی این موارد رعایت شود. به تازگی دفتر سوم و چهارم مولوی را که از سوی سازمان ارتباطات اسلامی ترجمه شده بود را داوری می‌کردم که توانسته بود محتوا را به خوبی به زبان مقصد منتقل کند اما متاسفانه لذت شعری آن به خوبی به زبان مقصد انتقال نمی‌یابد.

ولی‌پور اظهار کرد: اگر اعتقاد داریم که ترجمه امری مهم است باید از ظرفیت بالای آن استفاده شود اما متاسفانه در حوزه عمل اشکالات زیادی وجود دارد، البته نمی‌توان به مترجمانی که با عشق و علاقه خود اثری را به زبان دیگر ترجمه می‌کنند ایراد گرفت یا انتقاد را متوجه نهادها و سازمان‌هایی کرد که آثاری را به زبانی دیگر ترجمه می‌کنند اما روش‌هایی باید اتخاذ شود که معیارهایی برای ترجمه خوب در نظر گرفته شود.

وی گفت: معتقدم ترجمه کتاب‌هایی چون نهج‌البلاغه، قرآن کریم و آثار دیگری که مفاهیم عمیقی دارند باید از سوی یک تیم ترجمه به زبان دیگر ترجمه شوند و باید متن ترجمه به یک ویراستار زبان مقصد سپرده شود.

در نظر گرفتن سلایق کشور هدف

سید محمدحسین طباطبایی دیگر سخنران این نشست بود. وی با طرح این پرسش که منظور از ادبیات انقلاب اسلامی چیست؟ به بیان تعاریف مختلف از این مفهوم پرداخت و گفت: قطعاً اکنون منظور ادبیاتی است که پس از انقلاب اسلامی در ایران منتشر شده و حامل مفاهیم انقلاب اسلامی است.

رایزن فرهنگی سابق ایران در روسیه یادآور شد: روس‌ها با ادبیات ایران آشنایی دیرینه دارند نخستین ترجمه از ادبیات ایران که شامل قطعاتی از سعدی می‌شد در قرن شانزده صورت گرفت. آشنایی خوبی نسبت به شاعران ایرانی از جمله خیام در روسیه وجود دارد. ادبیات کلاسیک ایران در روسیه به صورت حرفه‌ای ترجمه شده است.

وی با بیان اینکه پس از انقلاب اسلامی همچنان آثار پیش از انقلاب ایران در روسیه ترجمه می‌شد و رواج داشت، افزود: پس از فروپاشی شوروی روند ترجمه آثار انقلاب اسلامی در روسیه محل تأمل است موج کتابخوانی در روسیه پس از فروپاشی فروکش می‌کند دیگر با کتابخوان چندانی روبه‌رو نیستیم و ارتباط ادبی که در سال‌های قبل از انقلاب بود دیگر وجود ندارد و خلائی در این زمینه احساس می‌شود.

توجه به ادبیات کهن و کودک

طباطبایی در بخش دیگری از سخنانش از ترجمه کتاب «من او» نوشته مسعود امیرخانی به عنوان نخستین آثاری یاد کرد که با رویکرد ادبیات انقلابی در روسیه ترجمه شدند و افزود: بنیاد مطالعات اسلامی روسیه وسواس و دقت خاصی در ترجمه دارد. اگر بخواهیم در ترجمه در کشور روسیه موفق باشیم باید سلایق مخاطب و زمان‌سنجی را در نظر بگیریم.

آنا برزینا نیز در این نشست با اشاره به مهمان‌ ویژه بودن روسیه در آخرین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و برگزاری دومین نمایشگاه کتاب کودک در روسیه گفت: در کشور روسیه به امر کودک و نوجوان اهتمام ویژه داریم و آثاری از ادبیات ایران مثل قصه‌های قرآن و شکرستان و... از جمله آثاری بود که از سوی انتشارات صدرا در این نمایشگاه عرضه شد.
این مترجم و استاد دانشگاه مسکو با بیان اینکه در روسیه کتاب‌های کودک و نوجوان بسیار کم است، تاکید کرد: باید در این عرصه بیشتر کار کنیم و کتاب‌های خوب فارسی را به زبان روسی ترجمه کنیم البته به سفارش حوزه هنری کتاب «اگر بابا بمیرد» محمدرضا سرشار را ترجمه کردیم که مورد تایید انتشارات صدرا قرار گرفت، داستان‌های نوجوان دیگری نیز به آن ضمیمه شود تا در قالب یک کتاب قطور در حوزه داستان نوجوان در بازار روسیه انتشار یابد.

وی همچنین از در دست چاپ و ترجمه داشتن آثاری از ادبیات معاصر فارسی خبر داد و گفت: ما با دانشجویان مترجمی زبان فارسی برای ترجمه این آثار همکاری می‌کنیم البته آنها را مترجمانی حرفه‌ای نمی‌دانیم و آثار آنها پس از ترجمه ویرایش حرفه‌ای می‌شود. همچنین مجموعه اشعاری از علیرضا قزوه و محمدجواد شاه‌مرادی را در انتشارات صدرا در دست انتشار داریم که در اوایل سال نوی میلادی (2017) منتشر می‌شوند.

برزینا در پایان سخنانش تاکید کرد: به نظرم باید ادبیات کهن ایران را بیشتر بشناسیم و معرفی کنیم زیرا در خبرگزاری‌های دنیا افراد منفی زیادی از ایران کار می‌شود اما ما در رسانه‌های کشور روسیه همواره از امکانات خوب ایران سخن می‌گوییم و به سهم خود در حوزه ادبیات غنی ایران می‌کوشیم آن را معرفی کنیم.