​بررسی روایت‌های تحول شخصیت‌های تذکره‌الاولیا در «سخنی از بی‌سخنی»

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، به نقل از خبرگزاری ایبنا، محمدتقی حسن‌زاده‌توکلی به تازگی دست به انتشار کتاب «سخنی از بی‌سخنی» زده است و در این کتاب به بررسی روایت‌های تحول شخصیت در تذکره‌الاولیای عطار می‌پردازد.
حسن‌زاده‌ توکلی در این پژوهش رویکردی چندسویه داشته است. او در گام نخست به بررسی روایت‌ها با توجه به نظریه‌های شناخته شده اسطوره رویا و قصه پرداخته است. در گام دوم بررسی روایت‌ها با توجه به نظریه‌های ساختارهای مدرن روایت و در گام بعدی بررسی روایت‌ها با توجه به منطق حاکم بر متن را شاهد هستیم.
این کتاب از هفت فصل تشکیل شده است که در فصل نخست، خواهید دید روایت‌های تحول شخصیت از الگوی چرخه پی‌رفتی تعادل نخست به بی‌تعادلی و بی‌تعادلی به تعادل دوم، یا یکی از این دو پاره، پیروی می‌کند. گاه روایتی چندین چرخه پشت سر هم دارد و گاه با روایتی روبه‌رو هستیم که چرخه‌ای جایگزین جزئی از اجزای آن شده است. اما آنچه در این روایت‌ها با آن روبه‌رو می‌شویم و با چرخه‌ای که تزوتان تدوروف تعریف می‌کند، متفاوت است.
در فصل دوم خواهید دید روایت تحول شخصیت همچون سرگذشت قهرمانی است که به یاری پیک بشارت به سفر اسطوره‌ای و رازآموزانه دعوت می‌شود.
در فصل سوم، تلاش روایت برای گره‌‌زدن مخاطب با متن، گاه به تلاش روایت برای قانع کردن مخاطب منجر شده است. از همین روست که روایت گاه به ساختارهای مدرن روایت‌گری نزدیک می‌شود و میان اجزای آن روابط علی به وجود می‌‌آید.
در فصل چهارم، خواهید دید بسیاری از روایت‌ها سازه‌های مشترک با یکدیگر دارند. جزئیات برخی از روایت‌ها بی‌اندازه به یکدیگر نزدیک است.
در فصل پنجم، خواهید دید تحول شخصیت در این روایت‌ها به دلیل وجود راوی مقتدر و دخالت‌های خداگونه او با جهش همراه شده است. اما در میان آن‌ها با روایت‌هایی روبه‌رو می‌شویم که جزئیات بیشتری از تغییرهای مرحله به مرحله شخصیت دارند.
درفصل ششم، خواهید دید تحول‌یافتگی شخصیت نتیجه واکنش او به محرکی است که خود در نتیجه روبه‌رو شدن شخصیت با تجربه‌ای نو است.
در فصل هفتم، خواهید دید روایت‌های تحول شخصیت، آنگونه که در فصل دوم نیز می‌بینید، روایت پیوستن قهرمانی از عالم حس به عالم غیب است. از این روی، در این روایت‌ها با شخصیتی روبه‌رو هستیم که گاه به کمک شخصی دیگر یا با کمک نیرویی از جهان غیب از آستان جهان غیب می‌گذرد و گاه با برکتی که از آن جهان به دست آورده است، دوباره به عالم شهادت بازمی‌گردد. راهنمای این شخصیت در بیشتری روایت‌ها چهره‌ای است که پیر فرزانه را نمادین می‌کند. در پایان این کتاب بعد از هفت فصل، نمایه‌ای از کلمات و اصطلاحات آمده است.
در بخشی از مقدمه کتاب به قلم محمدتقی حسن‌زاده توکلی آمده است:
«از زمانی که نگارنده این پژوهش را آغاز کرد، با متنی روبه‌رو بود که از هر منظری به آن می‌نگریست، با جهانی دیگر رو‌به‌رو می‌شد که گاه هیچ گونه نزدیکی‌ای به جهان پیشین نداشت. گاه پس از بررسی روایت‌ها از یک منظر، اصل روایت نیز پیش چشم نگارنده تغییر می‌یافت؛ تا بدانجا که بسیاری از روایت‌های ساده و کوتاه، که فقط در حد چند جمله کوتاه بودند، پس از بررسی نمادشناسانه پیش چشم نگارنده به قصه ای کامل و تصویری بدل می‌شد. از همین رو، کار روی این روایت‌ها هیچ گاه به پایان نرسید و به گمانم نخواهد رسید، اما به ناچار باید این تلاش به سرانجامی می‌رسید.»
کتاب «سخنی از بی‌سخنی»، با بررسی روایت‌های تحول شخصیت‌ها در تذکره‌الاولیای عطار، اثر محمدتقی حسن‌زاده‌توکلی در ۴۴۴ صفحه با قطع رقعی و شمارگان ۲۵۰۰نسخه و با قیمت ۳۲هزار تومان از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.