کتاب بخوان؛ فلافل بخور! / «شابک» کوششی شایسته برای افزایش کتابخوانی

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، به نقل از رجا نیوز، محمدصادق علیزاده -  کارشناس رسانه: «هر کس که در این دو سه سال اخیر، تلویزیون را خوب پیگیری کرده باشد تصدیق می‌کند که رویکرد آن نسبت به کتاب در این مدت تغییر کرده است.» این‌ها را احمد ذوعلم، رئیس مرکز رسانه‌ای شیرازه در مراسم رونمایی از دومین تیزر تلویزیونی کتاب گفته بود. ذوعلم آمارهای جالب توجه دیگری هم داده بود: «طی دو سال گذشته بیش از 40 تیزر تبلیغاتی کتاب از تلویزیون پخش شده و صدا و سیما در این مدت همکاری‌های خوبی برای تبلیغ کتاب داشته است.» اشاره ذوعلم به تبلیغات بازرگانی کتاب است که در این دوسه سال جایی میان تبلیغات بازرگانی سیما باز کرده‌اند.

رویکرد تلویزیون و صداوسیما در نسبت با کتاب در سال‌های اخیر تغییر پیدا کرده است. گزاره‌ای که ذوعلم مدعی آن است. گزاره‌ای که البته تهی از حقیقی هم نیست. تعیین و انتصاب شورای کتاب سازمان صدا و سیما، باز شدن جایی برای تبلیغات رایگان کتاب در تلویزیون، حضور محسوس کارشناسان کتاب در برنامه‌های مختلف رادیو و تلویزیونی را می‌توان از مصادیق این تغییر رویکرد در صدا و سیما تعبیر کرد. شاید هنوز خیلی‌ها یادشان مانده باشد که در برخی برنامه‌های پرمخاطب سیما مانند «خندوانه»، «به خانه بر می‌گردیم» یا «زنده باد زندگی» آیتم کتاب به یک آیتم معمول تبدیل شده و بسیاری از تهیه‌کنندگان برنامه‌های مختلف رادیو و تلویزیون در پی مشاوره برای معرفی کتاب مطلوب روی آنتن بودند و هنوز هم هستند.

تولید برخی برنامه‌های تلویزیونی با محوریت کتاب در چنین فرایندی است که معنادار می‌شود. «شابکِ» شبکه سوم سیما، «کتاب‌بازِ» شبکه نسیم سیما و «الف» شبکه چهارم سیما از جمله این موارد هستند. برنامه‌هایی که هر یک در قالب‌هایی متفاوت، مخاطبان متفاوتی را هم هدف قرار گرفته‌اند. «شابک» در این میان برنامۀ روزمره‌تری است که سعی کرده است با آیتم‌های متعدد و متنوع خود، «کتاب» و «کتاب‌خوانی» را برای قشر عادی مردم تبدیل به یک «مسئله» کند؛ مسئله‌ای که مردم می‌توانند راجع به آن فکر کنند و حرف بزنند و بنویسند و حتی شوخی کنند. چیزی که می‌تواند لابلای مسائل مختلف و مبتلا به روزمرۀ شهروندان، حداقل در  مقام حرف و شوخی و توجه، جایی برای خود باز کند و هم‌ردیف بسیاری از مسائل دیگر مطرح شود.

به همین علت هم هست که این برنامه، تقدس ذاتی برای کتابخوانی قائل نیست. «شابک» کوشیده کتابخوانی و مطالعه را نه یک کار مهم و متعالی بلکه امری عادی جلوه دهد که هر یک از شهروندان باید آن را در چک‌لیست کارهای روزانه خود قرار دهند؛ مثل خیلی از کارهای روزمره و عادی دیگر. «شابک»، مطالعه را لزوماً امری متعلق به قشر فرهیخته جامعه نمی‌داند بلکه آن را یک نیازِ انسانی به تصویر می‌کشد. نیازی که در میان سایر نیازها می‌تواند برای خودش جایی باز کند و شهروندان را برای زندگی بهتر و سعادت‌مندانه‌تر راهنمایی کند.

هرچند هنوز اصول مشخصی در ارائه و پرزنت کردن کتاب در قالب‌های رسانه‌ای وجود ندارد و هر یک از خبرنگاران و برنامه‌سازانی که قدم در این مسیر گذاشته‌اند، به تشخیص خود مشغول آزمون و خطاهایی هستند که شاید بعضی‌هاشان جواب هم ندهد اما نباید از یاد برد که بسیاری از اصول نظری و تئوریک، خروجی چنین تجربه‌هایی هستند که کارآمدی یا ناکارآمدی خود را در تجربه‌های عملیاتی رسانه‌ای از این  دست نشان می‌دهند. «شابک» و سایر برنامه‌های تلویزیونی از این دست که مخاطب عام را هدف گرفته‌اند بی‌شک اندوخته‌ای ارزشمند از تجربه پرزنت رسانه‌ای برای کتاب خواهند بود که می‌توانند در قدم‌های بعدی پیوند رسانه ملی و کتاب برای مردم عادی جامعه مفید واقع شود.

صادق کرمیار نویسنده «نامیرا» در یکی از قسمت‌ها چنین گفته بود: «...در منزل آشپزی هم می‌کنم، خواندن، نوشتن و آشپزی کردن از کارهای من است؛ حتی بچه‌ها از آشپزی من تعریف کرده‌اند و شاید غذافروشی راه انداختم و به فلافل فروشی روی آوردم.» هرچند مقصود اصلی کرمیار به درآمد پایین کارهای فرهنگی برمی‌گشت؛ اما شاید خالی از لطف نباشد که مدعی شویم «شابک» شاید چیزی مانند فلافل است. برنامه‌ای که می‌تواند روزانه مصرف شود و طعم غذا زیر زبان بیاورد تا شاید فرد را به خوردن(مطالعه) تشویق کند.

برای ارتباط با برنامه شابک می توانید از سامانه 10000503 و یا کانال تلگرام @shabak3 استفاده فرمایید.