بازار کتب روان‌شناسی ما در تسخیر مؤلفان غربی است/ نیازسنجی بومی در حوزه روان‌شناسی نداریم

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، نشست تخصصی «وضعیت‌شناسی کتب روان‌شناسی» با حضور حجت‌الاسلام نوید جانباز، دانشجوی دکتری روان‌شناسی و مسئول کتب روان‌شناسی سامانه مجمع ناشران انقلاب اسلامی، در سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
جانباز در این نشست توضیح داد: در بین رشته‌های علوم انسانی، شاید نتوان شاخه‌ای مثل روان‌شناسی یافت که مورد توجه عموم هم باشد؛ حتی اقبال مردم به این کتب از کتب دانشگاهی و دیگر علوم عمومی نیز بیشتر است. این کتب نه‌تنها مورد اقبال متخصصان، بلکه محل خوانش عامه مخاطبان نیز قرار دارد.
وی اضافه کرد: پس این استقبال به کتب روان‌شناسی، از یک طرف نشان از ظرفیت و توان برقراری ارتباط این رشته با عام را دارد؛ اما از جنبه محتوایی می‌تواند بیانگر مخاطراتی باشد.
 

• 80درصد از متون کتب روان‌شناسی ما متاثر از کتب و نظریات غربی است

معاون تهذیب حوزه علمیه امام خمینی(ره) اشاره کرد: کتب بازاری روان‌شناسی همیشه از پرتیراژترین کتب بازار نشر هستند. این خود بر تقاضای مخاطب به این نوع از کتب تاکید می‌کند. پس مولفان و ناشران به دنبال ذائقه مردم هستند و نه پاسخ به نیازهای اساسی و بنیادی‌تر مردم.
وی تأکید کرد: در اقبال ناشران به کتب روان‌شناسی، باید متوجه بود که این استفاده از ترجمه کتب غربی، تقلیدی از مفاهیم فرهنگ غربی است که با روند فعلی بازار نشر روان‌شناسی، به هرحال مورد توجه بخشی از جامعه ما نیز قرار می‌گیرند.
جانباز اعتقاد داشت: 80 درصد از کتب روان‌شناسی ما یا به طور مستقیم ترجمه نعل به نعل از آثار غربی هستند یا اینکه عمده متن خود را از کتب غربی دریافت می‌کنند. بنابراین بازار روان‌شناسی ما در تسخیر مولفان غربی است؛ حتی بخش زیادی از اینها فقط سخنوران معروفی در حوزه روان‌شناسی موفقیت هستند و نه نظریه‌پردازان مطرح روان‌شناسی.
 

• به مرور شاهد سبک زندگی تقلیدی خاصی در بین ایرانی‌ها خواهیم بود

وی با اشاره به آمار انتشار این نوع آثار اعلام کرد: در نیمه دوم سال 97 نزدیک به 1400 عنوان کتاب روان‌شناسی در بازار به زیر چاپ رفت که از این میان کمتر از 400 عنوان کتاب چاپ اولی بودند و بقیه تجدید چاپی. در این بین کتاب‌های موفقیت نزدیک به 350 عنوان را به خود اختصاص دادند.
این روان‌شناس ادامه داد: محور خانواده‌درمانی و روابط زناشویی رتبه دوم نشر را معطوف به خود کردند و همچنین مباحث هوش یا برنامه‌ریزی تحصیلی دیگر کتب مورد اقبال ناشران بوده‌اند.
به گفته مسئول سامانه کتب روان‌شناسی سامانه مجمع ناشران انقلاب اسلامی، در یک ماه نخست سال 98 حدود 340 عنوان کتاب منتشره داشته‌ایم؛ خصوصاً آثاری که مورد استقبال در کشورهای دیگر بوده‌اند و سریعاً نیز در داخل ترجمه و چاپ شده‌اند. این تاثیر مستقیم و استقبال ناشران ایرانی به کتب پرفروش خارجی در این حوزه کاملاً مشهود است.
جانباز در خصوص موضوعات این کتب ترجمه شده نیز توضیح داد: عمده توجه این کتب به تولید و تقویت مهارت‌های رفتاری در فرد است که نوعی سبک زندگی را برای مخاطب می‌سازد. در نتیجه به مرور شاهد سبک زندگی تقلیدی خاصی در بین ایرانی‌ها خواهیم بود.
 

• محتوای کتاب‌ها همان خط مشی مکتب اومانیسم و انسان‌محوری است

معاون تهذیب حوزه علمیه امام خمینی(ره) یادآور شد: شاید محتوای این آثار به هر حال سازگاری و نشاط را برای فرد نیز به همراه داشته باشد؛ اما امور دینی را نیز از زندگی فرد ایرانی کنار می‌زند؛ چون محتوای آنان همان خط مشی مکتب اومانیستم و انسان‌محوری است.
وی در ارتباط با چاپ آثاری با خط مشی دینی نیز گفت: در بازار نشر سال گذشته تنها پنج عنوان کتاب روان‌شناسی دین و کمتر از هفت کتاب در مورد روان‌شناسی تحلیل مناسک دینی داشته‌ایم. در مقابل بسیاری از کتب ترجمه را داشتیم که روی مهارت‌های ارتباطی و نوع مواجه با وابستگی عاطفی و غیره بحث می‌کنند.
این روان‌شناس اعتقاد داشت که هرچند این مفاهیم مورد نیاز هستند، فقدان نیازسنجی دقیق بر اساس مولفه‌های بومی و مهندسی کتب روان‌شناسی در بازار نشر، ضربه جدی خواهد بود؛ همچنان‌که عمدتاً مسائلی را تحلیل می‌کنند که با زندگی مذهبی ما همخوانی ندارد؛ مثل روابط دو جنس، مشروب‌خواری و ... .
جانباز در پایان با این ادعا که کتبی خوبی را گاه در حوزه بومی داشته‌ایم، تاکید کرد: قطعاً کتب داخلی موجود از نظر کمیت و کیفیت برای بازار نشر دلگرم‌کننده نیست. متاسفانه در حوزه نشر با شعارهای فریبنده‌ای مثل آزادی بیان مواجهیم؛ در حالی که باید مرجعی باشد که سلامت کتب را بسنجد که آیا این برای زندگی مخاطب ایرانی سودمند است یا خیر؟