به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، به نقل از دفاع پرس، بسیاری از نویسندگان مطرح کشورمان معتقدند سال 1397 برای ادبیات داستانی کشورمان سال خوبی نبوده است. ظاهراً تنگناهای اقتصادی، اوضاع بازار کاغذ و کاهش بودجه‌های فرهنگی و هنری خیلی زودتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد، تاثیرات خود را در عرصه‌های فرهنگی نمایان کرده است.
نوزدهمین دوره جشنواره ملی کتاب شهید حبیب غنی‌پور یکی از اتفاقات مهم عرصه ادبیات داستانی است و به‌بهانه همین موضوع گفت‌وگویی را با «گلعلی بابایی» نویسنده مطرح دفاع مقدس و داور بخش رمان بزرگسال این اتفاق ادبی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
دفاع‌پرس: کار داوری نوزدهمین دوره جشنواره ملی شهید حبیب غنی‌پور به پایان رسیده است و شما در بخش رمان بزرگسال مسوولیت داوری را برعهده داشته‌اید؛ وضعیت ادبیات داستانی سال 1397 را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آثار این بخش از نظر کمیت تعداد زیادی داشت و در یک بازه زمانی یک‌ساله، نزدیک دو هزار کتاب در این بخش وجود داشت که آمار چشم‌گیری است؛ البته جشنواره ملی شهید غنی‌پور به دلیل اینکه برخاسته از مسجد است و دارای ایدئولوژی و اهداف مشخصی است که از روز اول مرحوم امیرحسین فردی آن را تعیین کرده بود، مقداری در انتخاب آثار ملاحظات دارد.
به‌طور کلی قطعاً اوضاع ادبیات داستانی به‌لحاظ کمیت در سال 1397 وضعیت خوبی داشت اما به لحاظ کیفیت با ویژگی‌هایی که ما دنبال آن بودیم، وضعیت خوبی نداشت.
دفاع‌پرس: شما خودتان در جایزه ادبی جلال آل احمد برگزیده بوده‌اید، به‌نظرتان تفاوتی بین جشنواره شهید غنی‌پور و جایزه جلال آل احمد وجود دارد؟
این دو جشنواره به‌لحاظ ساختار حرفه‌ای هیچ تفاوتی ندارند و همه آثاری که در جایزه جلال داوری می‌شوند در جشنواره شهید غنی‌پور نیز داوری می‌شوند؛ اما در جایزه جلال هر داستانی که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز داشته باشد، مورد تایید است و اگر کتابی به لحاظ فنی خوب تشخیص داده شد، دیگر ملاحظاتی که در جشنواره شهید غنی‌پور انجام می‌شود، صورت نمی‌گیرد و تنها شایستگی نثر، داستان و پرداخت مورد نظر قرار می‌گیرد.
دفاع‌پرس: شما در جشنواره ملی شهید غنی‌پور سلامت محتوای آثاری که به‌عنوان برگزیده معرفی می‌کنید را تایید می‌کنید؟
همه وسواس‌ها در جشنواره شهید غنی‌پور بخاطر همین سلامت آثار است که ما به‌عنوان برگزیده معرفی می‌کنیم که تایید شده باشد؛ یعنی به‌لحاظ محتوایی و داستانی مشکلی نداشته باشد و مخاطب بتواند با خیال راحت کتاب را مطالعه کند.
دفاع‌پرس: برخی از داوران جشنواره شهید غنی‌پور در سخنانشان به مطرح شدن موضوعاتی در ادبیات داستانی اشاره کرده‌اند که به معضلات اجتماعی همچون ازدواج سفید می‌پردازد؛ طرح این موضوعات در ادبیات داستانی را چگونه می‌بینید؟
بسیاری از موضوعاتی که در ادبیات مطرح می‌شوند، بخشی از واقعیت‌های جامعه هستند که وجود دارند. هنرمند نیز برای خودش وظیفه‌ای قائل است که باید به این مشکلات بپردازد؛ اگر در کتابی به موضوعی پرداخته شود که مثلاً کمک به عادی‌سازی موضوعی داشته باشد، مربوط به قوانین کشور و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است که طرح یک موضوع به صورت عام در ادبیات آیا می‌تواند موثر باشد و مجاز است یا نه و خط قرمزها را مشخص کرده باشد.
اینکه در سال 1397 به لحاظ کمّی تعداد آثار زیادی وجود داشت اما به‌لحاظ کیفی آثار مطلوب نبودند، بخاطر همین مسائل بود؛ چراکه موضوع بسیاری از کتاب‌هایی که مورد داوری قرار گرفته است در شأن مسجد نیستند و قابلیت طرح در جشنواره شهید غنی‌پور ندارند و در همان نگاه اول از داوری کنار گذاشته شدند.
همین آثار ممکن است با یک جهان‌بینی دیگر مورد تایید و داوری قرار بگیرند و آن‌ها را معضلات جامعه ببینند، این نکات مربوط به نوع قوانین هر اتفاق فرهنگی و به‌خصوص اداره نشر می‌تواند اعمال و تبدیل به خط مشی‌های آن شود.
دفاع‌پرس: در خصوص آثار ادبی با موضوع دفاع مقدس و انقلاب اسلامی حجم کمّی و کیفی آثار را چگونه ارزیابی کردید؟
متاسفانه چیز به‌درد بخوری ندیدیم. به جرأت می‌توانیم بگوییم در بین چند اثر کاندید نهایی جشنواره شهید غنی‌پور، در حوزه ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی کتاب وجود نداشت که بتواند حائز امتیازات لازم برای رقابت باشد.
دفاع‌پرس: جریان ادبی حوزه مقاومت این سال‌ها چقدر رشد داشته و آیا این جریان توانسته در بین ادبیات دفاع مقدس جایگاهی کسب کند؟
جریان ادبی مقاومت، جریان ادبی نوپایی است و هنور بیشتر در بخش خاطرات و مستندات می‌چرخد و هنوز نتوانسته در ژانر داستان و رمان عرض اندامی داشته باشد؛ البته ورود در بحث ادبیات داستانی جریان مقاومت در محدوده‌ای است که برای نویسندگان سخت است؛ چراکه برای نوشتن رمان باید نگاه عمیقی نسبت به مسائل وجود داشته باشد درحالی که در مستندنویسی، زندگی شخص در بیان دیگران می‌تواند ذکر شود.
نویسنده در نوشتن رمان وظیفه دارد اتفاقات ژرف‌تری را برای مخاطب نمایان کند. به‌نظرم هنوز فضا برای پرداختن به شهدای مدافع حرم برای خلق آثار ادبی، آماده نیست.
دفاع‌پرس: شهدای مدافع حرم یک جریان معنوی در کشور ایجاد کردند و این انتظار وجود داشت که این شهدا ادبیات ویژه‌ای را به‌دنبال داشته باشند؛ آیا می‌توانیم امید داشته باشیم که جریان ادبی پیرامون این شهدا ایجاد شود؟
حتماً این اتفاق رقم خواهد خورد. چند ماه پیش اولین دوره انتخاب کتاب مدافعان حرم با عنوان «جایزه شهید همدانی» برگزار شد که حدود 400 کتاب داوری شد؛ کتاب‌های خوبی که در بخش مستند نوشته شده بود.
ماجراهای مدافعین حرم به‌قدری به‌لحاظ اینکه آدم‌هایی که در این راه رفتند و شهید شدند آدم‌های امروزی بودند و ما آن‌ها را می‌دیدیم و ماجراهای پرتلاطم، پرحادثه و جذاب دارند که نیاز به قصه‌پردازی ندارند. اگر نویسنده باذوقی زندگی یکی از شهدای مدافع حرم را خیلی دقیق بنویسد و یکی از اعضای خانواده او را سوژه قرار دهد، می‌تواند قصه روان، جذاب و مخاطب پسندی را خلق کند.
البته لازم است قدری محدودیت‌های این عرصه کمتر شود؛ چراکه مسئله شهدای مدافع حرم، مسئله‌ای تمام‌شدنی نیست و هنوز بسیاری از افراد نمی‌توانند ماجراهای این شهدا را کامل برای جامعه بازگو کنند و سربسته و با ملاحظه و احتیاط این کارها را انجام می‌دهند.
اگر بشود همه حرف‌ها درباره این شهدا را گفت، زندگی پشت جبهه و زندگی جبهه‌ای آن‌ها بسیار جذاب است؛ چراکه آن‌ها با دشمنی روبرو بوده‌اند که از هر جهت دشمن خارق‌العاده و عجیبی است؛ آن‌ها به لحاظ جنایت علیه انسانیت و شقاوت، حیوانات عجیبی بودند. همان مطالب را مکتوب کردن، ماجراهای زیبا و اتفاقات پرمخاطبی را می‌تواند به‌همراه داشته باشد. نمونه آن کاری بود که ابراهیم حاتمی‌کیا در فیلم «به‌وقت شام» و بخش کوتاه و مختصر دیگری از آن در سریال «پایتخت» نمایش داده شد.
دفاع‌پرس: ظاهراً کم‌توجهی به مسئله فرهنگ در بودجه‌های کشور در بحث ادبیات داستانی، خودش را نشان داده است؛ شما کم‌فروغی ادبیات داستانی را چقدر متاثر از سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و بودجه‌های این عرصه می‌دانید؟
این مسئله نیاز به آسیب‌شناسی دقیق دارد که البته عدم حمایت صحیح می‌تواند یکی از دلایل آن باشد. سازمان‌های مسوول وظیفه دارند که کتاب و رمان با موضوع انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را مورد حمایت قرار دهند؛ درحالی که این حمایت انجام نمی‌شود.
اکثر نویسنده‌ها آزاد هستند و بسیاری از آن‌ها از طریق همین ادبیات و کتاب ارتزاق می‌کنند و مجبور می‌شوند با برخی از ناشران خصوصی که بعضاً هیچ ارادتی به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و مدافعان حرم نیز ندارند، همکاری کنند که نتیجه آن، تولید آثار ضعیف است.