چه کتاب‌هایی باید و نباید تبلیغ شود؟

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، سیدعارف علوی در شمارۀ 15 و 16 نشریه شیرازه یادداشتی دربارۀ تبلیغ و ترجیج کتاب نوشته است آنچه در ادامه میخوانید یادداشت سیدعارف علوی است:
موضوع تبلیغ کتاب مثل تبلیغ هر کالای دیگری، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر همین اساس، در همین زمینه به چند نکته اشاره می‌کنم.

• نکتۀ اول: بین نیاز و احساس نیاز تفاوت وجود دارد. گاهی آدم به چیزی احساس نیاز می‌کند؛ ولی نیازش نیست یا اینکه به چیزی نیاز دارد؛ ولی احساس نیاز به آن را ندارد. برای مثال، شخص بیمار ممکن است به غذایی احساس نیاز کند؛ ولی همان غذا برای او مضر و به افزودن بیماری‌اش کمک کند. اینجا احساس نیاز می‌کند؛ ولی آن غذا نیاز او نیست یا اینکه داروی تلخی برای بدن آدمی لازم است؛ ولی هیچ‌گاه احساس نیاز به آن دارو در بیمار وجود ندارد. اینجا احساس نیاز نمی‌کند؛ ولی دارو نیاز اوست.


• نکتۀ دوم: کتاب از نوع دوم است، یعنی با اینکه محصول خوب و لازم برای آدم‌هاست، چون به آن احساس نیازی ندارند، در معرض بی‌توجهی و غفلت قرار می‌گیرد. ولی یکی از محصولات و کالاهایی که باید تبلیغ شود، کتاب است.


• نکتۀ سوم: ما مجبور به استفاده از کتاب نیستیم. برای مثال، برای داروی تلخ هم احساس نیاز نمی‌کنیم؛ ولی چون درد داریم، به‌اجبار، آن را استفاده می‌کنیم. ولی اگر کتاب نخوانیم، در جامعۀ کنونی خود چندان احساس درد و ناراحتی نمی‌کنیم. از این جهت نیز باید برای کتاب، تیلیغ صورت گیرد.


• نکتۀ چهارم: ما وقتی از کتاب صحبت می‌کنیم، منظورمان کتاب درسی یا کمک‌درسی یا کتاب دانشگاهی و از این قبیل نیست. این کتاب‌ها معمولاً به‌صورت اجباری و از سر ضرورت، تهیه می‌شود و اختیاری برای تهیۀ آن‌ها وجود ندارد. بنابراین، تبلیغ برای این کتاب‌ها که در حال حاضر، بسیار گسترده نیز صورت می‌گیرد، ربطی به تبلیغ کتاب ندارد و صرفاً برای تبلیغ نام و نشان مؤسسات فعال در این زمینه است و علاوه بر این، در سرانۀ مطالعه و میزان مطالعه نیز تاثیری ندارد.


• نکتۀ پنجم: ما برای کالاهای بسیاری تبلیغ می‌کنیم. برخی از این کالاها، برایمان لازم است و برخی دیگر، چندان احتیاج نیست؛ حتی بعضی از آن‌ها برایمان مضر هستند. تبلیغات باعث می‌شود کالاهایی که چندان ضروری نیستند یا حتی مضر هستند، در جایگاه نیاز ما تلقی شوند و ما نیز به آن‌ها احساس نیاز کنیم.


• نکتۀ ششم: یکی از محورهای تبلیغ، تبلیغ برای سازندۀ محصول است. متأسفانه در زمینۀ تولید کتاب، به ناشران به‌عنوانِ تولیدکنندگان کتاب، کمتر توجه می‌شود. به نظر می‌رسد برای تبلیغ کتاب بیش از هر چیزی نیاز به تبلیغ ناشران ممتاز و معرفی ویژگی‌های هر ناشر هستیم.


• نکتۀ هفتم: تبلیغ کتاب باید به‌صورت حرفه‌ای و مثل یک کالا و با نگاه اقتصادی صورت گیرد. نگاه غیراقتصادی و تمرکز بر کار فرهنگی، موجب بی‌رونقی فروش کتاب و بی‌اثری تبلیغات دربارۀ کتاب است.

 

• نکتۀ هشتم: مخاطب‌شناسی در تبلیغ و معرفی کتاب، بسیار حائز اهمیت است. متأسفانه در تبلیغات ما، تمرکزی بر جامعۀ مخاطب کتاب صورت نمی‌گیرد.


• نکتۀ نهم: ساخت سرود و برنامۀ کتاب‌خوانی و قصه‌گویی و... برای برنامه‌های کودکان و ترغیب کودکان به کتاب‌خوانی، اقدام فرهنگی خوبی است؛ ولی لزوماً موجب تبلیغ کتاب و پس از آن، افزایش فروش شمارگان کتاب نمی‌شود. نگاه اقتصادی به تبلیغ و بهره‌گیری از روش‌های تبلیغی مؤثر در معرفی و تبلیغ کتاب، باید در دستور قرار گیرد.


• نکتۀ دهم: ما به تبلیغی از کتاب نیاز داریم که فروش کتاب را ظرف مدت کوتاهی از انتشارش، میلیونی کند. در این زمینه هیچ تجربۀ موفقی وجود ندارد و لازم است بررسی دقیق‌تری در این زمینه صورت گیرد.


• نکتۀ یازدهم: ظرفیت‌های اختصاصی و گسترده‌ای برای تبلیغات کتاب وجود دارد که بدون استفاده رها شده است. مثلاً مادران دختران یا پسران دبستانی در کشور، چه تعداد هستند؟ تعداد هریک از این قبیل جوامع میلیونی است که ما به‌راحتی توان استفاده از این ظرفیت را برای مطالعۀ کتاب یا کتاب‌هایی داریم؛ ولی از آن‌ها استفاده نکرده‌ایم.


• نکتۀ دوازدهم: تبلیغ برای کتاب، همانند خود مطالعۀ کتاب متولی ندارد. تا وقتی در کشور، مرکزی برای مطالعه و افزایش مطالعه فکر نکند و برنامه‌ریزی و هماهنگی انجام ندهد، وضعیت مطالعۀ کتاب و تبلیغ کتاب و هرچه مربوط به آن است، رشدی نخواهد داشت.


• نکتۀ سیزدهم: سؤال «چه کتاب‌هایی باید و نباید تبلیغ شود؟» به نظر من فعلاً سؤالی نادرست است. چرا که تصور می‌شود تبلیغ برای کتاب‌هایی صورت می‌گیرد و حالا باید پرسید: «این تبلیغ برای چه کتاب‌هایی باید و یا نباید باشد؟» درحالی‌که ما در این نقطه نیستیم. ما در محل «تبلیغ برای کتاب لازم است»، قرار داریم و برای این موضوع کار خاصی صورت نگرفته است.